Ik ben al enige tijd geïnteresseerd in complexe en gecompliceerde systemen, in duurzaamheid, de interactie tussen technologie en mens/samenleving. Vooral de besturing van deze systemen is wat mij intrigeert en wat ook sterke raakvlakken heeft met mijn vakgebied “Innovatiemanagement”. Wat dat betreft is het smullen in het huidig tijdsgewricht, want er zijn in deze domeinen onopgeloste problemen genoeg, die een behoorlijke maatschappelijke relevantie bevatten.
Recent kwam ik in aanraking met het werk van Didier Sornette. Sornette is hoogleraar aan de leerstoel “Entrepreneurial Risks” aan de EHT Zürich. In juni 2013 heeft hij wat van zijn gedachtengoed gedeeld via TED.
Anders dan Taleb (auteur van de boeken “The Black Swan” and “Antifragile”), die ons adviseert om toch vooral te investeren in zaken met alleen maar “upwards potential” (ik refereer naar het boek “Antifragile”), beweert Sornette dat juist het geloof in de mythe van het opwaartse potentieel een van de aanjagers van crises is.
Sornette stelt dat in onze samenleving er een heilig geloof bestaat in de mythe, dat er welvaart gecreëerd kan worden uit het genereren van schulden. Tot 1980 werd de hoeveelheid geld in omloop in balans gehouden door dit te relateren aan productiviteit. De laatste keer dat we dat niet hadden gedaan (1929) was ons slecht bevallen. Maar 50 jaar later is de les verleerd en wordt de hoeveelheid geld in omloop gerelateerd aan consumptie en aan schulden. En de groei niet langer aan productiviteit verbetering (ongeveer 2-3 % per jaar), maar aan groeiende schulden (d.w.z. nog in de toekomst te ontwikkelen productiviteitverbetering). En daar was ie dan: “de mythe van de perpetuum geldgenerator”.
Het aandeel van de salarissen en de private consumptie als een percentage van het GDP voor de Verenigde Staten, de Europese Unie en Japan: Bron: Michel Husson, http://hussonet.free.fr/toxicap.xls
Het is niet de bedoeling om oude koeien uit de sloot te halen, maar de kern van Sornette zijn werk is dat hij de “bubbles” kan opsporen en dat zonder ingrijpen onvermijdelijk na zo’n “bubble” een heftige crisis volgt, die hij binnen een bepaalde waarschijnlijkheid kan voorspellen. Deze crises worden eufemistisch faseovergangen genoemd en inderdaad ze vertonen veel gelijkenis met faseovergangen in de fysica. De mechanismes zijn:
- Het aanwezig zijn van één of meerdere stressfactoren (bijv. GDP op bases van productiviteit (salaris) vs. GDP op basis van consumptie en schulden)
- De aanwezigheid van positieve feedback (zichzelf versterkende terugkoppeling)
Door de steeds sterker wordende stress te volgen wordt met een bepaalde waarschijnlijkheid een crises, een “dragon-king”, zoals Sornette ze noemt, voorspelbaar. Zijn theorie is in staat gebleken om niet alleen in de financiële wereld, maar ook op andere gebieden goede voorspellingen te doen, zoals aardbevingen, landverschuivingen, epilepsie, geboorte, metaalmoeheid bij raketten en ook de huidige overbelasting van onze aarde door de mensheid.
Bron: W. Steffen, A. Sanderson, P. D. Tyson, J. Jäger, P. A. Matson et al.,”Global Change and the Earth System”, Executive Summary, IGBP Secretariat, Royal Swedish Academy of Sciences, 2004
Hier staan een aantal stress factoren, die allemaal een steeds sterkere groei laten zien. CO2, N2O, CH2-concentraties in de atmosfeer, ozonlaag, oppervlakte temperatuur, overstromingen, ecosystemen in de oceaan, de veranderende structuur en de biogeochemie aan de kust, verlies aan tropisch regenwoud, de hoeveelheid gedomesticeerd land en de afnemende biodiversiteit.
Sornette maakt de inschatting dat de komende decades de kritische grenzen zullen bereiken en dan zullen worden gedwongen om in een zeer korte tijd diep terug te vallen en hopelijk de kans krijgen naar een niveau van belasting van het milieu terug te komen die de aarde kan absorberen (duurzaamheidsevenwicht).
YouTube Link Didier Sornette: How can we predict the next financial crises
Zijn werk heeft mij weer een aantal “aha”-ervaringen opgeleverd met betrekking tot duurzaamheid en, ik heb ze hieronder vastgelegd.
Mijn conclusies met betrekking tot een transitie naar een duurzame samenleving:
- Het is een illusie om te denken dat we de huidige manier van leven en ons organiseren kunnen volhouden.
- Het is ook een illusie om te denken dat technologie dit voor ons gaat oplossen. Technologie kan misschien het tijdstip van de crises wat naar achteren schuiven, maar het fundamentele probleem van een samenleving met versterkende terugkoppelingen vraagt om een fundamentele politieke, sociale en economische doorbraak. Toch stoppen we als samenleving meer in technologieontwikkeling dan in sociale en misschien wel politieke innovatie (bijvoorbeeld het werk van Elinor Ostrom op gebied van Common Pool Resources)
- Technologie bepaalt wel de relatie tussen het welvaartsniveau wat haalbaar is gegeven een duurzame belasting van ons milieu, maar gaat ons niet redden als we ons gedrag en onze samenleving niet op fundamenteel andere principes gaan herontwerpen.
Bronnen:
- Didier Sornette, http://www.ted.com/talks/didier_sornette_how_we_can_predict_the_next_financial_crisis, juni 2013
- Didier Sornette en Peter Cauwels, “The Illusion of the Perpetual Money Machine”, oktober 2012
- Elinor Ostrom, Sustainable Development and the Tragedy of Commons, April 2009
- Michel Husson, http://hussonet.free.fr/toxicap.xls
- Nassim Nicholas Taleb, “Antifragile, Things that Gain from Disorder”, 2012
- W. Steffen, A. Sanderson, P. D. Tyson, J. Jäger, P. A. Matson et al.,”Global Change and the Earth System”, Executive Summary, IGBP Secretariat, Royal Swedish Academy of Sciences, 2004, http://www.igbp.net/download/18.1b8ae20512db692f2a680007761/IGBP_ExecSummary_eng.pdf
- Noah Raford: Collaps Dynamics Phase Transitions in Complex Social Systems
